Hepimiz bir gün bir yakınımızın kaybı ya da istemediğimiz halde bir ayrılık süreci  yaşarız ve yas sürecine gireriz. Sadece çok sevdiğimiz bir kişinin kaybı değil işimizi kaybetmek ya da statü kaybı veya evini kaybetmek gibi durumlar da  yas olarak nitelendirilebilir. Çok sevdiğimiz evcil hayvanımızın kaybı da olabilir. Burada dikkate alınan olay değer verdiğimiz bir şeyi kaybetmiş olmamız ve onun yokluğunu yaşıyor olmamız. Yas aslında doğal bir süreç olup, ekstrem bir durum olmadığı sürece yaşanması gereken ve müdahale edilmemesi daha doğru olduğu söylenen bir durum. Peki bu süreçte neler yaşarız, neler hissederiz?

Kısaca şu şekilde anlatalım.

Otoriteler yası 5 evreye ayırmışlar.

1.Evre İNKAR evresi

Kişinin bu evrede sanki öyle bir şey yaşanmamış gibi normal hayatına devam etmek istediği, aynı alışkanlıkları sürdürdüğü (örneğin evcil hayvanını kaybeden kişinin her sabah kalkıp mama ve su kabını doldurması gibi) gözlemlenmiştir.

Burada kişi " bu benim başıma gelmez, her şey yolunda, problem yok" gibi kendisine

telkinlerde bulunur. 

Bu durum, hem davranış hem düşünce hem de sözde, kendini belli etmektedir.

2.Evre ÖFKE evresi

İnkar evresinden sonra ortaya çıkan, normal bir süreç olup yaşanması gerekli olduğu söylenen evredir.

Burada gerçekle yüzleşir ve neden ben, bu haksızlık, dünya kötü gibi düşünceler ile boğuşur.

Yaşanılan acı ve öfke duygusu ile birlikte öfke kaybedilen şeye karşı yönelir. Beni bıraktı gitti gibi örneğin. Kişinin kayıpla başedebilmesi için gerekli olan bir duygudur.

3.Evre PAZARLIK evresi

Artık inkar  azalmış ve kişi bundan sonraki hayatını düzenleme çabasına girer. Artık daha sakindir. Pazarlıklar başlar ve "madem öyle oldu bende böyle yapayım belki iyi olur" ya da "olan oldu en azından bir çıkış yolu bulmaya çalışayım" gibi örneğin.

4.Evre DEPRESYON evresi (daha uzun sürelidir)

Artık inkar etmek bitmiştir ve kişi durumun farkına varıp gerçekle yüzleşir.  Çöküntü başlar, hiç bir şeyin eskisi gibi olmayacağını anlar. Bu noktada yaşananlar;

-Mutsuzluk

-İştah ve uyku düzensizliği

-İçe kapanma, kimseyle görüşmek istememe

-İşini kaybetme ya da eğitimin dondurulması

​

Bu evrenin yaşanması çok önemlidir. "hiç etkilenmedim" gibi kaçınmalar ileride daha büyük sorunlara sebep olurlar. Herkesin yaşadığı depresyon farklılık gösterebilir. Bu aşamada acıyı paylaşmak iyi gelebilir.

​

5.Evre KABULLENME evresi

Artık kayıp kabullenilmiştir. Hazmedilmiş ve sindirilmiştir. Tabi ki kaybın hiç hatırlanmaması değildir.  Elbette zaman zaman hatırlanacaktır ancak büyük ve tarifsiz bir acı yaşanmayacaktır. Artık hayata dönmek ve gelecek planları yapılıp adımlar atılır. 

Bu evreler normal ve yaşanılması gereken evreler olup 3-6 ay arasında tamamlanmaktadır. Ancak bu süreden daha uzun sürdüğü 1 yılı aştığı takdirde ve hala çok acı çekilmesi ve normal hayata dönülememesi yas sürecinin dışında tutulmakta ve mutlaka hekim desteği alınması gerektiği bildirilmektedir.

 

Tülay Ceyhan

Profesyonel Yaşam & Kariyer & Öğrenci 

Koçluk hizmetleri

​

​