Liderlik Stilleri ve Motivasyon
Bu yazıda öncelikle liderlik stillerine bir göz atalım sonrasında da liderlik stillerinin motivasyon üzerindeki etkilerini ele alalım.
Literatür taramasında elde edilen bilgiler ışığında liderlik stillerinin zaman içinde değişim geçirdiği söylemek mümkündür.
Şöyle ki; insan sosyal bir varlık olduğundan, bir gruba dahil olarak yaşamını sürdürdüğünden daima bir gruba dahil olmak durumundadır. Bu grubun varlığını sürdürmek, hedeflerini gerçekleştirmek için mutlaka iyi bir yönetim gerekmektedir. Her birey bir grubu yönetecek liderlik becerilerine sahip olmayabilir. Bu becerilere sahip olan birey veya bireyler ise grupların liderleri olmuşlardır. Grubu amaç ve hedeflerine ulaştırmada yapılması gerekenler konusunda grubun motivasyonunu ve hareketlerine öncülük etmişlerdir. Liderlik, en ilkel dönemden başlayıp kültürlenme ile evrilmiş ve günümüzdeki halini almıştır. 19.yüzyılın ikinci yarısından sonra akademik anlamda araştırılmış, kullanılmış ve mercek altına alınmaya başlanmıştır.
Bu dönemde liderlerin farklı özellikler taşıdığı gündeme gelmiş, bu özellikler araştırma konusu halini almış ve 20.yüzyılda bilimsel araştırmalar yapılmıştır.
Bu konuda yapılan araştırmaları ve kuramları kısaca sıralayacak olursak;
Literatür taramasına baktığımızda liderlik dört dönemde ele alınmıştır;
-> 1940 öncesi
Özellikler ve nitelikler teorisi dönemi
-> 1940-1960 yılları arası
Davranış teoriler dönemi
-> 1960-1980 yılları arası
Durumsallık teorileri dönemi
-> 1980 sonrası
Yeni Liderlik yaklaşımları
Süreç içinde bir çok üniversite (Ohio Devlet Üniversitesi, Michigan Üniversitesi, Harward Üniversitesi) araştırmalarda bulunmuştur ve "Davranışsal Yaklaşımlar" olarak adlandırılmıştır. Aynı başlık altında Black ve Mouton'un "Yönetim Tarzı Matrixi modeli", "X ve Y" yaklaşımları, Yukl'un " Liderlik Davranış Modelleri", Lickert'in "Sistem 4 Modeli" bulunmaktadır.
"Durumsallık" olarak adlandırılan yaklaşımlarının en öne çıkanlarını sıralayacak olursak; Friedler'in Durumsallık Kuramı, Ardışık Liderlik kuramı, House ve Evan'nın Yol Amaçlı Kuramı, Vroom ve Yetton'un Normatif Kuramı, Hersey ve Blanchard'ın Durumsal Liderlik kuramı, Reddi'nin Üç Boyutlu Liderlik kuramını söyleyebilliriz.
Yeni Liderlik Yaklaşımlarına (Postmodern Teoriler) gelirsek Karizmatik Liderlik, Etkileşimci Liderlik, Tam Serbesti Tanıyan Lider (Laissez-faire), Vizyoner Liderlik, Dönüştürücü Liderlik olarak sırayabiliriz.
Karizmatik Liderlikte dikkat çeken davranışlar incelendiğinde Sashkin'in verdiği bilgiler önem arz etmektedir. Sashkin, Karizmatik Liderin vizyon oluşturmanın yanı sıra, alışılmışın dışında ve yaratıcı fikirler ile dikkat çekmek, etkili iletişim becerilerine sahip olmak, güvenirlik sağlamak, diğerlerine saygılı olmak ve risk almak gibi özellikleri olduğunu belirtmiştir. Tabi ki bu özelliklerin de takipçilerini/izleyenleri/ekibi/çalışanları etkilemekte ve işbirliği içinde istenen hedefe ulaşıldığını ortaya koymaktadır. Conger ve Kanungo'da Karizmatik Liderin beş özelliğini dile getirmiştir. Bu özellikleri bakacak olursak; durum değerlendirme ve problem çözebilme yeteneği, vizyon ve planlama yeteneği, iletişim yeteneği, örnek davranışlar sergileme, güçlendirme yeteneği.
House'a göre ise karizmatik liderin davranış özelliklerini üç başlıkta toplamıştır; ideolojik vizyon sergileme, yüksek performans beklentilerini söyleme, özgüven oluşturmak.
Etkileşimci Liderliğe baktığımızda;
sürekli program geliştirme, kuvvetli iletişim kurma, problem çözmede olağanüstü gayret gösterme, karalı olma, müzakerede becerileri güçlü, ve çalışanların geliştirilmesinde rehberlik ettikleri gözlemlenmiş.
Tam Serbesti Tanıyan (Laissez-faire) 'da
liderin ana görevi kaynak sağlamaktır. Fikri sorulduğunda görüş bildiren ancak görüşünün dikkate alınma zorunluluğu olmayan, yetkilerini kullanmayan bunu astlarına bırakan davranışlar sergiledikleri ağırlıklı görüştür.
Vizyoner Lider'in
davranış özellikleri de, bireyleri ortak hedefte buluşturmak, büyük resmi gösteren, hedefi gösteren ancak gidilecek yol hakkında bilgi vermeyen, yenilik ve deneme yapmaya izin veren, risk almak adına yollar açan olarak tanımlanabilir. Bu liderlik tarz liderlerin yeniliklere açık, kolay vazgeçmeyen ve ikna kabiliyetlerinin yüksek olduğu da söylenmektedir.
Dönüştürücü Liderlik
dediğimizde ise, kurumsal yapıyı
farklılaştıran ve yenileyen, vizyon sahibi, motivasyon yükseltici ve sinerjiyi ortaya çıkaran, grubun içindekilerinin beceri ve yeteneklerini ortaya koymaları için gayret gösteren, bireylerin kendi çıkarlarını değil grubun çıkarlarını ön planda tutmalarını sağlayan liderler oldukları belirtilmektedir. Bass'ın yapmış olduğu araştırma sonucuna göre Dönüştürücü Liderler idealleştirilmiş etki, ilham verici motivasyon, entelektüel uyarım ve bireysel etki gibi boyutlar altında değerlendirilmektedir.
Bu yazımızda amacımız lider olanlara ya da konuya ilgi duyanlara özet bir bilgi sağlayabilmekti. Daha ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler için kullandığımız kaynakları da veriyoruz.
Nerede olursa olsun başarılı bir lider olmanız dileğiyle.
İdea Danışmanlık Koçluk Merkezi
Yaşam & Öğrenci & Kariyer Koçluk Hizmetleri
ve Eğitimleri
Kaynakça
Liderlik ve Motivasyon Teorilerine Yönelik Kavramsal Bir İnceleme A Theoretical Research on Leadership and Motivation Theories Abdullah Yeşil
YÖNETİMDE KARİZMATİK LİDERLİK TARZI VE ATATÜRK CHARISMATIC LEADERSHIP STYLE IN MANAGEMENT AND ATATÜRK Nurettin GÜRCAN TRZ
Liderlik ve Motivasyon Teorileri: Kuramsal Bir Çerçeve Leadership and Motivation Theories: A Theoretical Framework Yasemin Küçüközkan